Το παράδειγμα της Τσεχίας για την εκρίζωση της ASF

Η  Τσεχία είναι πλέον απαλλαγμένη από την Αφρικανική Πανώλη των Χοίρων (ASF) , δείχνοντας ότι μπορεί να επιτευχθεί ο έλεγχος και η εκρίζωση της νόσου με μια σειρά συντονισμένων ενεργειών, που περιγράφονται στο παρόν άρθρο.

Α. Χρονοδιάγραμμα εξέλιξης της ASF στην Τσεχία

21 Ιουνίου 2017: υποψία για ASF σε πτώμα αγριόχοιρου που βρέθηκε στην Επαρχία Zlin κοντά στο τοπικό νοσοκομείο

26 Ιουνίου 2017: επαλήθευση της ASF μέσω εργαστηριακών αναλύσεων

27 Ιουνίου 2017: ορίστηκε η μολυσμένη περιοχή. Η μολυσμένη περιοχή είναι όλη η επαρχία του Zlin (1034 km2, 37 Δήμοι, 89 κυνηγητικές ζώνες)

13 Ιουλίου 2017: εντατικό κυνήγι σε ουδέτερη περιοχή γύρω από την μολυσμένη περιοχή

18 Ιουλίου 2017: η μολυσμένη περιοχή διαιρέθηκε σε δύο υπο-περιοχές: υψηλού κινδύνου (συμπεριλαμβανομένης και μιας περιφραγμένης περιοχής πολύ υψηλού κινδύνου) και χαμηλού κινδύνου.

21 Ιουλίου 2017: επιτρέπεται το κυνήγι στις περιοχές χαμηλού κινδύνου της μολυσμένης περιοχής.

11 Σεπτεμβρίου 2017: επιτρέπεται μεμονωμένα το κυνήγι στις υψηλού κινδύνου υπο-περιοχές συμπεριλαμβανομένης και της περιφραγμένης περιοχής.

Από την εμφάνιση των πρώτων κρουσμάτων, οι Αρχές προχώρησαν σε λήψη μέτρων σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Οδηγία 2002/60/EC και την εθνική νομοθεσία (Veterinary Act 166/1999 & 202/2004 για τον έλεγχο και την πρόληψη της ASF), ενώ η χώρα έλαβε και επιπλέον μέτρα.

Β. Γενικά μέτρα καταπολέμησης που εφαρμόστηκαν στην μολυσμένη περιοχή:

1.ΑΓΡΙΟΧΟΙΡΟΙ

1)  Αυξημένη παθητική επιτήρηση (αμοιβή για κάθε εντοπισμό νεκρού αγριόχοιρου)

2)  Απαγόρευση κυνηγιού (όλα τα είδη, όλα τα συστήματα κυνηγιού)

3)  Απαγόρευση ταΐσματος των αγριόχοιρων

4)  Απαγόρευση εισόδου για το κοινό στις περιοχές υψηλού κινδύνου

5) Λήψη και ανάλυση δειγμάτων τόσο για την ASF όσο και για την CSF (κλασική πανώλη των χοίρων) σε κάθε νεκρό αγριόχοιρο.

Τα νεκρά ζώα συλλέγονται σε πλαστικούς σάκους, ταυτοποιούνται και μεταφέρονται στον πλησιέστερο δρόμο όπου εξουσιοδοτημένα οχήματα τα μεταφέρουν στο εργοστάσιο επεξεργασίας ζωικών αποβλήτων (περίπου 70 Km απόσταση) όπου κρατικός κτηνίατρος λαμβάνει δείγματα.

Από 21 Ιουλίου: το κυνήγι επετράπη μόνο στην περιοχή χαμηλού κινδύνου

Από 11 Σεπτεμβρίου: το κυνήγι επετράπη στην περιοχή υψηλού κινδύνου

Και στις δύο περιοχές, το κυνήγι επιτρέπεται μόνο σε εκπαιδευμένους κυνηγούς. Όλα τα θηράματα συλλέγονται σε ειδικά σχεδιασμένα σημεία συλλογής, μεταφέρονται με ασφάλεια στο εργοστάσιο επεξεργασίας ζωικών αποβλήτων όπου εξουσιοδοτημένος κτηνίατρος λαμβάνει δείγματα και έπειτα απορρίπτονται.

Περιφραγμένη Περιοχή

Η έκταση της περιοχής είναι 57,2 τετραγωνικά χιλιόμετρα και ορίζεται ως περιοχή ‘’πίσω από τον φράκτη’’. Από τον εντοπισμό της νόσου και για να περιοριστεί η μετακίνηση των άγριων χοίρων, τοποθετήθηκε  περιμετρικά της περιοχής ύψιστου κινδύνου φράκτης (ο οποίος αποκαλείται ‘’φράκτης οσμής’’) καθώς και ηλεκτρικός φράκτης στα πιο διαπερατά τμήματα (π.χ. χωματόδρομοι στο δάσος). Η συνολική περίμετρος είναι περίπου 32 χιλιόμετρα με 10 χιλιόμετρα ηλεκτρικό φράκτη. Ο ‘’φράκτης οσμής’’ είναι κατασκευασμένος από πλαστικά δοχεία στη σειρά (σε απόσταση περίπου 5 μέτρων το ένα από το άλλο). Τα δοχεία αυτά τοποθετούνται στο έδαφος και γεμίζονται με συνθετικό αφρό εμποτισμένο με χημική ουσία η οποία προσομοιάζει της φυσικής οσμής αρπακτικών (λύκων και καφέ αρκούδων) συμπεριλαμβανομένων και των ανθρώπων. Ο αφρός θα πρέπει να εμποτίζεται κάθε 4 εβδομάδες και σύμφωνα με τον προμηθευτή, η βροχή δεν επηρεάζει την αποτελεσματικότητα του.

Χωράφια της περιοχής στα οποία δεν έχει γίνει η συγκομιδή παρέχουν στους αγριόχοιρους τροφή και καταφύγιο (πορτοκαλί περιοχές στο χάρτη της περιοχής ύψιστου κινδύνου). Αξιοσημείωτο είναι το γεγονός ότι σε όλη την περιφέρεια του Zlin δεν είχε γίνει η συγκομιδή της σοδειάς.

Στην περιφραγμένη περιοχή, στην περίοδο 21 Ιουνίου-9 Οκτωβρίου 2017, βρέθηκαν 151 πτώματα αγριόχοιρων από τα οποία τα 112 βρέθηκαν θετικά στο ιό της Αφρικανικής Πανώλης των Χοίρων (74,2%). 39 ζώα βρέθηκαν αρνητικά στην Αφρικανική αλλά και στην Κλασσική Πανώλη των Χοίρων. Σε 8 από τα νεκρά ζώα που βρέθηκαν θετικά στον ιό βρέθηκαν επίσης αντισώματα του ιού (IPT-τεστ ανοσοϋπεροξειδάσης). Ο αυξημένος αριθμός νεκρών, αρνητικών στον ιό, ζώων (10-15% του αρχικού πληθυσμού των αγριόχοιρων) εξηγείται από την διατάραξη της κοινωνικής δομής του πληθυσμού των αγριόχοιρων που προκλήθηκε από την υψηλή θνησιμότητα που εμφανίζει ο ιός · χάνοντας τα αρχηγικά του μέλη, το κοπάδι χάνει και την ικανότητα του να βρει φαγητό, καταφύγιο, κ.τ.λ. Επιπλέον, η πλειοψηφία των νεκρών χοίρων που βρέθηκαν αρνητικά στον ιό ήταν νεαρά ζώα τα οποία παρασύρθηκαν από αυτοκίνητο ή τρένο ή βρέθηκαν μόνο οστά και δέρμα από τα οποία πάρθηκαν δείγματα για εξέταση.

Περιοχή υψηλού κινδύνου

Η έκταση της περιοχής είναι 160 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η περιοχή αποτελεί μια ουδέτερη ζώνη γύρω από την περιοχή πολύ υψηλού κινδύνου (περιφραγμένη περιοχή) και ο υπολογισμός της έχει γίνει λαμβάνοντας υπόψη τη μέγιστη ετήσια αύξηση του αριθμού των αγριογούρουνων της περιφραγμένης περιοχής.

Από τις 11 Σεπτεμβρίου 2017, επιτρέπεται μεμονωμένα το στατικό κυνήγι (το εντατικό κυνήγι ακόμη απαγορεύεται). Δεν επιτρέπεται το κυνήγι σε παραπάνω από 3 ομάδες κυνηγών ταυτόχρονα σε κάθε κυνηγετική περιοχή. Επιπλέον, ελεύθεροι σκοπευτές της αστυνομίας εκπαιδεύτηκαν για το κυνήγι αγριόχοιρων και χωρισμένοι σε 8 ομάδες των δύο ατόμων κυνήγησαν αγριόχοιρους στην μολυσμένη ζώνη για τρεις ημέρες. Οι αγριόχοιροι συλλέχθηκαν, μεταφέρθηκαν σύμφωνα με τα μέτρα βιοασφάλειας στον πλησιέστερο δρόμο και έπειτα στο εργοστάσιο επεξεργασίας ζωικών αποβλήτων όπου λήφθηκαν δείγματα. Από τις 11 Σεπτεμβρίου έως τις 10 Οκτωβρίου 2017 θανατώθηκαν 44 ζώα, τα δείγματα των οποίων βρέθηκαν αρνητικά στην ASF. 21 ζώα πιάστηκαν με παγίδα εκ των οποίων ένα βρέθηκε θετικό στον ιό και με αντισώματα του ιού. Το τελευταίο θετικό δείγμα ανιχνεύτηκε στις 29 Σεπτεμβρίου 2017.

Περιοχή χαμηλού κινδύνου

Είναι όλη η μολυσμένη περιοχή εξαιρουμένων των περιοχών υψηλού κινδύνου. Το μέγεθος της περιοχής είναι 874 τετραγωνικά χιλιόμετρα.  Όλα τα νεκρά ζώα που βρέθηκαν και τα ζώα που θηρεύτηκαν, συλλέχτηκαν σύμφωνα με τα μέτρα βιοασφάλειας καταγράφηκαν, συγκεντρώθηκαν σε συγκεκριμένα κέντρα συλλογής αγριόχοιρων, μεταφέρθηκαν με εγκεκριμένα οχήματα στο εργοστάσιο επεξεργασίας ζωικών αποβλήτων όπου λήφθηκαν δείγματα από εξουσιοδοτημένο κτηνίατρο και έπειτα απορρίφθηκαν.  Στην περιοχή βρέθηκαν 92 νεκροί αγριόχοιροι και κανείς από αυτούς δεν βρέθηκε θετικός στην ASF.

Περιοχή εντατικού κυνηγιού:

Είναι μια περιοχή 8500 τετραγωνικών χιλιομέτρων που συνορεύει με την μολυσμένη περιοχή. Η διαχείριση των αγριόχοιρων στην περιοχή του εντατικού κυνηγιού έχει ως σκοπό την μείωση του μεγέθους του πληθυσμού. Όλα τα θηράματα των αγριόχοιρων ελέγχθηκαν για την CSF και την ASF. Έως τις 13 Οκτωβρίου 2017, 5305 ζώα θηρεύτηκαν και βρέθηκαν αρνητικά στον ιό. Δεν προβλέπονται περιορισμοί για τους άγριους και τους εκτρεφόμενους χοίρους της περιοχής.

2. ΕΚΤΡΕΦΟΜΕΝΟΙ ΚΑΙ ΟΙΚΟΣΙΤΟΙ ΧΟΙΡΟΙ

Στην μολυσμένη περιοχή υπάρχουν 14.810 εκτρεφόμενα ζώα σε 22 εμπορικές χοιροτροφικές μονάδες. Τέσσερεις μονάδες έχουν περισσότερους από 2.500 χοίρους ενώ 16 λιγότερους από 30. Ο ακριβής αριθμός οικόσιτων ζώων είναι διαθέσιμος σε επίπεδο δήμου αλλά δεν συμπεριλαμβάνεται στην βάση δεδομένων της Κτηνιατρικής Υπηρεσίας της Περιφέρειας.

Εφαρμόστηκαν τα ακόλουθα κτηνιατρικά μέτρα:

1. Επίσημος έλεγχος βιοασφάλειας των χοιροτροφικών μονάδων (εμπορικές και μη)

Παράλληλα με τις δράσεις που αφορούσαν τους αγριόχοιρους, η Κτηνιατρική Υπηρεσία ανέλαβε δράσεις και για την αποτροπή εισόδου σε μονάδες εκτροφής. Από τον Ιούλιο του 2017 διεξάγονταν με μεγάλη συχνότητα έλεγχοι μέτρων βιοασφάλειας στις χοιροτροφικές μονάδες. Βασικός στόχος η αναβάθμιση των μέτρων βιοασφάλειας σε επίπεδο μονάδας και η αποτροπή επαφής εκτρεφόμενων και άγριων χοίρων. Τα ζώα θα έπρεπε να είναι εντός των θαλάμων και το προσωπικό να αλλάζει ρούχα και παπούτσια όταν έμπαινε στους θαλάμους.

2. Έλεγχος μετακίνησης

Η μεταφορά χοίρων μπορούσε να γίνει μόνο με άδεια των Αρχών.

3. Απαγόρευση χρήσης δημητριακών και άχυρου της προηγούμενης σοδειάς που προέρχονται από τη μολυσμένη περιοχή.
4. Εξ ολοκλήρου απαγόρευση της διατήρησης χοίρων σε οικόσιτη μορφή εντός της περιοχής υψηλού κινδύνου.
5. Ενίσχυση παθητικής επιτήρησης
6. Δραστική επιτήρηση βασισμένη σε τυχαία δείγματα 30 χοίρων ανά εμπορική μονάδα

Γ. ΕΘΝΙΚΑ ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑΣ

Τα Εθνικά Εργαστήρια Αναφοράς βρίσκονται στο Jihlava (Κτηνιατρική Σχολή). Είναι πολύ καλά επανδρωμένα και εξοπλισμένα και συντονίζουν επίσης τις ενέργειες για την ASF άλλων δύο (περιφερειακών) εργαστηρίων. Τα εργαστήρια εφαρμόζουν την μεθοδολογία του Παγκόσμιου Οργανισμού για την Υγεία των Ζώων και λειτουργούν σύμφωνα με τις συστάσεις των Ευρωπαϊκών Εργαστηρίων Αναφοράς  για την ASF. Οι ορολογικές εξετάσεις γίνονται με τη μέθοδο ELISA ενώ το τεστ ανοσοϋπεροξειδάσης (IPT) εφαρμόζεται ως δοκιμή επιβεβαίωσης. Για την ανίχνευση ιών διεξάγονται δοκιμές PCR (αλυσιδωτή αντίδραση πολυμεράσης) αλλά όχι απομόνωση ιού σε καλλιέργεια κυττάρων. Τα δείγματα ελέγχονται την ίδια μέρα και το εργαστήριο λειτουργεί επίσης και το Σάββατο.

Η ταυτοποίηση των δειγμάτων των αγριόχοιρων βασίζεται στο σύστημα θήρας και ο αριθμός της κυνηγετικής άδειας συνοδεύει το δείγμα. Παρόλο που οι συνοδευτικές επιστολές των δειγμάτων του ASF περιέχουν στήλες με την ένδειξη φύλου και ηλικίας, αυτά τα στοιχεία συχνά λείπουν.

Τα Εθνικά Εργαστήρια Αναφοράς και τα περιφερειακά εργαστήρια χρησιμοποιούν όμοιο σύστημα καταγραφής και επεξεργασίας δεδομένων για τα δείγματα της ASF και για τα αποτελέσματα των αναλύσεων.

Δ. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

• Οι Κτηνιατρικές Αρχές της Τσεχίας κατάφεραν επιτυχώς να σταματήσουν την γεωγραφική εξάπλωση της ASF μέσω της εφαρμογής των κατάλληλων μέτρων ελέγχου. Η αρχική απαγόρευση του κυνηγιού μέχρι την εφαρμογή των κατάλληλων μέτρων βιοασφάλειας, το αυξημένο επίπεδο παθητικής επιτήρησης και η υποχρέωση για παράδοση όσων ζώων βρίσκονται νεκρά και των θηραμάτων σε όλη την μολυσμένη περιοχή, αποτελούν τους πυλώνες της Στρατηγικής Ελέγχου της ASF.
• Η περιοχή όπου βρέθηκε αρχικά ο ιός διευκόλυνε την αποτελεσματικότητα των φρακτών (ηλεκτρικού και ‘’οσμής’’) μειώνοντας την μετακίνηση των αγριόχοιρων εντός της περιφραγμένης περιοχής. Οι φράκτες εγκαταστάθηκαν σε μικρό χρονικό διάστημα και συντηρήθηκαν αποτελεσματικά.
• Η ικανότητα διάγνωσης των εργαστηρίων για την ASF, ποιοτική και ποσοτική, είναι υψηλών προδιαγραφών.
• Τα μέτρα βιοασφάλειας των εμπορικών χοιροτροφικών μονάδων δεν είναι επαρκή για να αποτρέψουν την είσοδο του ιού στην μονάδα, ειδικά αν ο ιός εξελιχθεί ενδημικά στον οικότοπο.
• Το επίπεδο βιοασφάλειας των οικόσιτων ζώων είναι πολύ χαμηλό και επιπλέον, φαίνεται ότι δεν είναι καταγεγραμμένα στις Κτηνιατρικές Αρχές όλα τα οικόσιτα ζώα.
• Ο αριθμός των νεκρών εκτρεφόμενων χοίρων που ελέγχθηκαν για ASF στην μολυσμένη περιοχή είναι χαμηλός σε σχέση με την αναμενόμενη και καταγεγραμμένη θνησιμότητα.

Ε. ΣΥΣΤΑΣΕΙΣ

1. Συστήνεται η διατήρηση πολύ υψηλού επιπέδου παθητικής επιτήρησης  για τις υψηλού (κόκκινο + περιφραγμένο)  και χαμηλού κινδύνου περιοχές καθώς επίσης και για τις τριγύρω περιοχές στις οποίες δεν υπάρχουν περιορισμοί. Είναι σημαντικό ότι το κυνήγι δεν θα πρέπει να αντικαταστήσει την έρευνα για πτώματα αγριόχοιρων.
2. Συστήνεται η διατήρηση πολύ υψηλού επιπέδου βιοασφάλειας κατά την διάρκεια του κυνηγιού σε οπουδήποτε σημείο της μολυσμένης περιοχής. Η κατάσχεση θηραμάτων αγριόχοιρων πρέπει να συνεχιστεί.
3. Συστήνεται η αύξηση του επιπέδου παθητικής επιτήρησης στους εκτρεφόμενους και οικόσιτους χοίρους στην μολυσμένη περιοχή. Όλα τα νεκρά/άρρωστα ζώα θα πρέπει να αναφέρονται στις Κτηνιατρικές Υπηρεσίες. Κάθε νεκρό ή άρρωστο ενήλικο ζώο (χοιρομητέρες και κάπροι) πρέπει να ελέγχεται για ASF. Από την ομάδα των χοιριδίων και των παχυνόμενων χοίρων τουλάχιστον δύο νεκρά ζώα ανά εβδομάδα πρέπει να ελέγχονται.
4. Για την αύξηση του επιπέδου ποιότητας των πληροφοριών που παρέχονται από τα εργαστήρια, θα πρέπει τα δείγματα της ASF να διαθέτουν όλα τα συνοδευτικά έγγραφα καθώς επίσης τα Εθνικά Εργαστήρια Αναφοράς να διαθέτουν πρόσβαση στη βάση δεδομένων των περιφερειακών εργαστηρίων.
5. Στον τομέα των εκτρεφόμενων ζώων πρέπει να εφαρμοστεί καμπάνια ενημέρωσης που να περιλαμβάνει την έγκαιρη διάγνωση του ιού και τις βασικές οδηγίες για τις εμπορικές χοιροτροφικές μονάδες. Απλά, βιώσιμα και αποτελεσματικά μέτρα βιοασφάλειας πρέπει να παρέχονται σε όσους διαθέτουν οικόσιτα ζώα εντός της μολυσμένης περιοχής.
6. Κτηνιατρική επίβλεψη κατά την διάρκεια σφαγής των οικόσιτων χοίρων.

Πηγές:

• Expert mission on African swine fever in Czech Republic (Food and Agriculture Organization of the United Nations/ World Organization for Animal Health)
• Pig Progress /Volume 35, No 5, 2019 (Petra Charvátová, Richard Wallo, Tomáš Jarosi and Petr Šatrán, State Veterinary Administration, Czech Republic)